PHỤNG VỤ TUẦN THÃ�NH  
CỈ¡ Cấu và Ã� nghÄ©a các nghi thức

Tuần thánh Ä‘Ỉ°á»£c các giáo phụ gá»�i là tuần trá»�ng nhất trong Năm phụng vụ, tuần Mẹ của các tuần lá»…. Trong Tuần thánh Giáo há»™i cá»­ hành các mầu nhiệm cứu chuá»™c đã Ä‘Ỉ°á»£c Chúa Kitô hoàn tất trong những ngày cuối Ä‘á»�i dỈ°Ỉ¡ng thế của Ngài. Vì thế Nghi thức Tuần thánh phải Ä‘Ỉ°á»£c cá»­ hành má»™t cách long trá»�ng và trang nghiêm. Phài làm sao cho giáo dần hiểu rõ tấm quan trá»�ng của Tuần thánh và hết sức tham dá»±. Nghi thức Canh thức vỈ°á»£t qua Ä‘Ỉ°á»£c Ä�ức Thánh Cha Piô XII cải tổ vào năm 1951 và Nghi thức Tuần thánh Ä‘Ỉ°á»£c Ngài cho cải tổ năm 1955, vá»›i mục đích làm sáng tá»� ý nghÄ©a đích thá»±c của Tuần thánh và làm cho tín hữu tham dá»± má»™t cách ý thức và tích cá»±c hỈ¡n, để lãnh nhiá»�u Ỉ¡n thánh. Cuá»™c canh tân phụng vụ đã lấy lại các nghi thức cải tổ này và Ä‘em vào trong Sách lá»… Rôma.

Hôm nay tôi muốn trình bày, vá»›i cái nhìn tổng hợp, Phụng vụ Tuần thánh : cỈ¡ cấu các nghi lá»…, mối liên hệ giữa chúng và ý nghÄ©a của các buổi cá»­ hành này, để giúp tín hữu hiểu các nghi lá»… và cá»­ hành xứng đáng, cÅ©ng nhỈ° tham dá»± má»™t cách tích cá»±c và sốt sắng.

Tuần thánh bắt đầu từ Chúa Nhật Lễ Lá và kéo dài tới Chúa Nhật phục sinh, gồm hai phần :

1) Chúa Nhật Lá»… Lá, thứ hai, thứ ba và thứ tỈ° và sáng thứ năm tuần thánh.
2) Tam nhật thánh.

I. CHÚA NHẬT LỄ L�

Chúa nhật Lá»… Lá Ä‘Ỉ°á»£c cá»­ hành để tỈ°á»Ÿng nhá»› việc Chúa Giêsu vào thành Giêrusalem má»™t cách trá»�ng thể nhỈ° vị Cứu thế, và để khai mạc việc tỈ°á»Ÿng niệm cuá»™c thỈ°Ỉ¡ng khó của Chúa Kitô. Hai Ä‘iểm này Ä‘Ỉ°á»£c thể hiện trong phụng vụ Chúa nhật Lá»… Lá qua các nghi lá»… sau đây :

1) Nghi thức làm phép lá và rỈ°á»›c kiệu trá»�ng thể vào nhà thá»�. Nghi thức này có mục đích tỈ°á»Ÿng nhá»› biến cố Chúa Giêsu Kitô cứu thế vào thành Giêrusalem cách trá»�ng thể. Trong khi làm phép lá, có Ä‘á»�c bài sách Tin mừng tỈ°á»�ng thuật biến cố này (Năm A, theo phúc âm thánh Mathêô 21,1-11; Năm B theo thánh Marcô 11,1-10 và Năm C, theo thánh Luca 19,28-40). Linh mục mặc phẩm phục Ä‘á»� tỈ°á»£ng trỈ°ng cho cuá»™c vinh thắng của Chúa Giêsu Vua cứu thế. Trong khi Ä‘i rỈ°á»›c kiệu từ má»™t nỈ¡i khác tá»›i nhà thá»�, ngỈ°á»�i ta thỈ°á»�ng hát các bài thánh ca để tôn vinh Chúa Giêsu Kitô là Vua : đây là cách thức trá»�ng thể để tỈ°á»Ÿng niệm việc Chúa Giêsu vào thành Giêrusalem; nỈ¡i nào không thể cá»­ hành cách trá»�ng thể nhỈ° trên, thì cá»­ hành theo hai cách Ä‘Ỉ¡n sỈ¡ hỈ¡n, nhỈ° ghi trong Sách Lá»… Rôma.

2) Thánh lá»… và việc Ä‘á»�c bài thỈ°Ỉ¡ng khó của Chúa Kitô. Trong phần này, Giáo há»™i bắt đầu loan báo và tỈ°á»Ÿng niệm cuá»™c thỈ°Ỉ¡ng khó và tá»­ nạn của Chúa Giêsu Kitô, vì thế Chúa Nhật Lá»… Lá hôm nay cÅ©ng còn Ä‘Ỉ°á»£c gá»�i là Chúa Nhật ThỈ°Ỉ¡ng Khó. Ä�ể cho thấy việc tỈ°á»Ÿng niệm này, Giáo há»™i cho Ä‘á»�c bài thỈ°á»�ng khó từ ba thánh sá»­ nhất lãm Ä‘Ỉ°á»£c tuyên Ä‘á»�c trong ba năm (Mathêô 26,14-27,66 cho năm A; Marcô 14,1-15,47 cho năm B và Luca 22,14-23,6 cho năm C). Bài Ä‘á»�c I (Is 50,4-7) là bài ca thứ III của ngỈ°á»�i tôi tá»› Ä�ức Giavê, cÅ©ng tiên báo vá»� vá»� cuá»™c Ä‘au khổ của Chúa Kitô; và bài sách từ thỈ° của Thánh Phaolô gá»­i tín hữu Philiphê 2,6-11 nói vá»� cuá»™c từ bá»� của Con Thiên Chúa làm ngỈ°á»�i, hạ mình cho đến chết và chết trên thập giá.

II. THỨ HAI, THỨ BA VÀ THỨ TỈ¯ TUẦN THÃ�NH

Giáo Há»™i tiếp tục suy niệm vá»� cuá»™c tá»­ nạn của Chúa Kitô, vá»›i các bài Sách thánh vá»� cuá»™c tá»­ nạn này (thứ 2 : Is 42,1-7 : bài ca I vá»� NgỈ°á»�i tôi tá»› Ä�ức Giavê; thứ 3 : Is 49,1-6 : bài ca II vá»� NgỈ°á»�i tôi tá»› Ä�ức Giavê; thứ 4 : Is 50, 4-9a : bài ca III vá»� ngỈ°á»�i tôi tá»› Ä�ức Giavê) . Các bài Sách Tin mừng tiếp tục cho thấy cuá»™c tá»­ nạn này, và nói tá»›i nguyên nhân Ä‘Ỉ°a tá»›i cuá»™c tá»­ nạn này, tức là cuá»™c xung Ä‘á»™t giữa Chúa Giêsu và các thù địch của Ngài (thứ 2 : Ga 12,1-11 : xức dầu tại Betania; thứ 3 : Ga.13,11-33;36-38 : báo trỈ°á»›c việc Phêrô chối Chúa; thứ 4 : Mt 26,14-25 : GiuÄ‘a phản bá»™i), là những lý do trá»±c tiếp Ä‘Ỉ°a tá»›i án tá»­ cho Chúa Kitô.

III. THỨ NĂM TUẦN TH�NH

Ngày Thứ Năm Tuần Thánh gồm hai thánh lễ : Lễ Dầu và Lễ Tiệc Ly.

1. Lễ Dầu

Tại nhà thá»� chính tòa, Ä�ức Giám mục và các linh mục trong giáo phận đồng tế, vá»›i sá»± tham dá»± đông đảo của giáo dân của giáo phận, và trong thánh lá»… này Ä�ức Giám mục làm phép Dầu bệnh nhân (Oleum infirmorum = OI); dầu dá»± tòng (Oleum catechumenorum: OC) và thánh hiến dầu thánh (Sanctum chrisma = SC). Nếu vì lý do mục vụ nào đó, mà giáo dân không thể tham dá»± đông đảo Ä‘Ỉ°á»£c vào sáng thứ năm tuần thánh, thì có thể rá»�i thánh lá»… này vào mấy ngày trỈ°á»›c đó, nhỈ°ng đừng xa Lá»… Phục sinh quá. Trong đêm vá»�ng phục sinh, dầu má»›i này sẽ Ä‘Ỉ°á»£c dùng để cá»­ hành các bí tích khai tâm Kitô giáo. Sau lá»… Dầu, các Cha xứ lấy dầu thánh vá»� xứ để dùng trong năm thay thế cho Dầu cÅ©. Nên có má»™t nghi thức đón nhận dầu má»›i nhỈ° trong má»™t nghi thức cá»­ hành Lá»�i Chúa, trong đó giáo dân tham dá»± và Ä‘Ỉ°á»£c nghe Ä‘á»�c Lá»�i Chúa liên quan đến dầu thánh và ý nghÄ©a của dầu thánh trong việc cá»­ hành các bí tích rá»­a tá»™i, thêm sức, xức dầu bệnh nhân và truyá»�n chức thánh.

Trong thánh lá»… Dầu, các linh mục cÅ©ng nhắc lại các lá»�i khấn trỈ°á»›c mặt Ä�ức Giám mục.

2. Lá»… tỈ°á»Ÿng niệm Bữa Tiệc Ly của Chúa Giêsu

Vá»›i thánh lá»… tỈ°á»Ÿng niệm bữa tiệc ly này, Giáo há»™i bắt đầu Tam Nhật thánh. Ban chiá»�u, vào giá»� thuận tiện, cá»­ hành thánh lá»… tỈ°á»Ÿng niệm Bữa tiệc ly của Chúa Giêsu.
Trong thánh lá»… này Giáo há»™i tỈ°á»Ÿng niệm ba sá»± việc sau đây :

- lập phép thánh thể
- lập chức linh mục
- ban giới răn mới.

Các bài Ä‘á»�c Sách thánh nói lên ba yếu tố trên đây và gợi ý tá»›i mầu nhiệm vỈ°á»£t qua của Chúa Kitô (bài Ä‘á»�c I : Xh 12,1-8.11-14), việc lập bí tích thánh thể và chức linh mục (bài Ä‘á»�c II : 1Cr 11,23-26) và ban giá»›i răn má»›i và cá»­ chỉ khiêm nhỈ°á»�ng nên gỈ°Ỉ¡ng cho tất cả, qua nghi thức rá»­a chân (bài phúc âm : Ga 13,1-15). Nghi thức rá»­a chân cÅ©ng cho thấy việc Con Thiên Chúa hạ mình cho đến chết để nên hiến tế cho nhân lốº¡i, nên gỈ°Ỉ¡ng cho các môn đệ Ä‘i theo Chúa Giêsu.

Sau thánh lá»… có việc kiệu thánh thể sang má»™t nhà tạm để chầu thánh thể. Ä�ây là việc kiệu thánh thể và chầu thánh thể duy nhất trong phụng vụ đã có từ lâu Ä‘á»�i. Vá»� sau má»›i có việc rỈ°á»›c kiệu và tôn thá»� thánh thể qua các hình thức tôn thá»� khác. Việc chầu thánh thể công cá»™ng kéo dài cho tá»›i ná»­a đêm, sau đó có thể tiếp tục chầu riêng cho tá»›i Lá»… nghi ngày hôm sau.

IV. THỨ S�U TUẦN TH�NH

Trong Lá»… nghi hôm nay Giáo há»™i tỈ°á»Ÿng niệm cuá»™c thỈ°Ỉ¡ng khó của Chúa Kitô, Chiên Thiên Chúa hiến tế trên thập giá vì nhân lốº¡i, qua việc Ä‘á»�c Lá»�i Chúa và tôn vinh thánh giá. Ä�ồng thá»�i Giáo há»™i cÅ©ng tỈ°á»Ÿng nhá»› nguồn gốc của mình phát sinh từ cạnh sỈ°á»�n Chúa Kitô chết trên thập giá. Tin cậy vào công cuá»™c cứu chuá»™c của Chúa Kitô, Giáo há»™i cầu bầu cho phần rá»—i của nhân lốº¡i. Nếu có thể Ä‘Ỉ°á»£c thì nên cá»­ hành lá»… nghi này vào lúc 3 giá»� chiá»�u, nếu không thì cá»­ hành vào giá»� thuận tiện sau đó.
Lễ nghi hôm nay gồm các phần sau đây ;

1. Ä�á»�c lá»�i Chúa : bài sách ngôn sứ Isaia 52,13-53,12 (bài ca IV vá»� NgỈ°á»�i tôi tá»› Ä�ức Giavê) ; bài Ä‘á»�c II : Dt 4, 4-16 : Chúa Kitô chịu Ä‘au khổ và chịu chết để thể hiện việc tuân phục Thiên Chúa Cha ; và bài thỈ°Ỉ¡ng khó theo thánh Gioan 18,1-19,42

2. Lá»�i nguyện chung trá»�ng thể : đây là Lá»�i nguyện chung có lâu Ä‘á»�i và còn tồn tại mãi, trong khi đó trong các thánh lá»…, lá»�i nguyện chung này đã biến Ä‘i tỈ° xỈ°a và chỉ Ä‘Ỉ°á»£c lấy lại từ cuá»™c cải tổ phụng vụ của Công đồng Vaticanô II.

3. Suy tôn thánh giá

4. RỈ°á»›c lá»… vá»›i Mình thánh đã Ä‘Ỉ°á»£c truyá»�n ngày thứ năm hôm trỈ°á»›c.

Ã� nghÄ©a và liên hệ của 4 phần nghi thức này Ä‘Ỉ°á»£c diá»…n tả nhỈ° sau : Vá»›i Phần Lá»�i Chúa, nhất là qua bài thỈ°Ỉ¡ng khó, Giáo há»™i tỈ°á»Ÿng niệm biến cố cao Ä‘iểm của công cuá»™c cứu rá»—i con ngỈ°á»�i do Chúa Kitô thá»±c hiện. Qua việc Ä‘á»�c Lá»�i nguyện chung trá»�ng thể, Giáo há»™i cầu bầu cho các hạng ngỈ°á»�i khác nhau trong Giáo há»™i và cho các nhu khác nhau của nhân lốº¡i, nhỈ° thế Giáo há»™i muốn áp dụng Ỉ¡n cứu rá»—i đã Ä‘Ỉ°á»£c thể hiện trên thập giá cho tất cả má»�i ngỈ°á»�i. Sau đó vá»›i Lá»… nghi tôn thá»� thánh giá, Giáo há»™i biểu lá»™ lòng tôn kính đối vá»›i Ä�ấng đã thá»±c hiện Ỉ¡n cứu rá»—i của nhân lốº¡i và kêu má»�i tất cả quy phục thánh giá Chúa Kitô nhỈ° là giá chuá»™c nhân lốº¡i. Sau cùng, vá»›i Việc lá»… rỈ°á»›c lá»…, Giáo há»™i làm cho tín hữu tham dá»± trá»�n vẹn vào hy tế cứu chuá»™c của Chúa Kitô.

Ngày hôm nay, Giáo há»™i giữ thinh lặng tỈ°á»Ÿng niệm cuá»™c thỈ°Ỉ¡ng khó của Chúa. Lá»… nghi rất Ä‘Ỉ¡n giản, ngay từ đầu linh mục đã thinh lặng tiến vào nhà thá»�, phủ phục cầu nguyện. Bàn thá»� cÅ©ng không đèn nến cho đến lúc tôn thá»� thánh giá.

Ngoài nghi thức phụng vụ tỈ°á»Ÿng niệm cuá»™c thỈ°Ỉ¡ng khó này, Giáo há»™i buá»™c tín hữu ăn chay và kiêng thịt; đồng thá»�i khuyến khích há»� Ä‘i đàng thánh giá và Ä‘á»�c cÅ©ng nhỈ° suy niệm các bài thỈ°Ỉ¡ng khó của Chúa Giêsu trong sách Phúc âm.

V. THỨ BẢY TUẦN TH�NH

Trong ngày hôm nay Giáo há»™i còn thinh lặng ở bên má»™ Chúa để cùng tỈ°á»Ÿng niệm Chúa chôn trong mồ, xuống ngục tổ tông; đồng thá»�i trong đêm canh thức, Giáo há»™i đợi chá»� vị Phu quân của mình là Chúa Kitô sống lại. Phụng vụ khuyên, nếu có thể thì cÅ©ng nên kéo dài việc ăn chay cả ngày hôm nay.

NGHI THỨC VỌNG VUỢT QUA

Qua nghi thức Vá»�ng VỈ°á»£t qua, Giáo há»™i canh thức chá»� Chúa Kitô sống lại.

Nghi thức này gồm có các phần sau đây :

1. Làm phép Lửa mới và Công bố Tin mừng Phục sinh (Exsultet)

2. ��c L�i Chúa

3. Phụng vụ cá»­ hành các bí tích Khai tâm kitô giáo, hốº·c rá»­a tá»™i

4. Phụng vụ thánh thể

Sau những tuần ăn chay, hãm mình, cầu nguyện, thá»±c hành việc lành bác ái, bây giá»� tá»›i lúc Giáo há»™i cùng con cái vui mừng cá»­ hành cuá»™c phục sinh của Chúa Kitô. Nghi thức công bố Phục sinh này thật trá»�ng thể, vá»›i việc làm phép lá»­a má»›i, việc rỈ°á»›c nến phục sinh, tỈ°á»£ng trỈ°ng cho Chúa Kitô, và Thày phó tế công bố Tin mừng phục sinh, kêu gá»�i má»�i ngỈ°á»�i vui mừng hân hoan vì Chúa đã sống lại ! Má»�i ngỈ°á»�i cầm nến cháy sáng trong tay để chia sẻ niá»�m vui vá»›i Giáo há»™i và đón nhận Chúa Kitô là ánh sáng của má»�i ngỈ°á»�i và của thế gian.

Sau khi đã công bố Tin mừng phục sinh, Phần Lá»�i Chúa cho Ä‘á»�c 9 bài sách thánh (St 1,1-2,1; St 22,1-18; Xh 14,15-15,11 (bài sách thánh này không bao giá»� Ä‘Ỉ°á»£c bá»�); Is 54,5-14; Is 55,1-11; Br 3,9-15.32 - 4,4; Ed 36,16-17a.18-28; Rm 6,3-1), nói lên những kỳ công Thiên Chúa đã thá»±c hiện, kể từ việc tạo dá»±ng, cứu thoát Dân Israel khá»�i biển Ä‘á»�, thiết lập giao Ỉ°á»›c má»›i , những Ỉ¡n huệ của thá»�i kỳ giao Ỉ°á»›c má»›i và lá»� luật của giao Ỉ°á»›c má»›i; sau đó là lá»�i má»�i gá»�i sống công chính nhỈ° tạo vật má»›i theo Ỉ¡n sủng của Chúa Kitô sống lại. Sau cùng là những bài tỈ°á»�ng thuật biến cố sống lại (Năm A : Mt 28,1-10; Năm B : Mc 16,1-17: Năm C : lc 24,1-2).

Phần thứ ba của Nghi thức Vá»�ng VỈ°á»£t qua là Phụng vụ cá»­ hành các bí tích Khai tâm kitô giáo, hốº·c rá»­a tá»™i. Sau thá»�i gian há»�c đạo và cá»­ hành thá»�i gian dá»± tòng (chầu nhỈ°ng) trong suốt Mùa Chay, lúc này các dá»± tòng lãnh nhận các bí tích khai tâm kitô giáo, rá»­a tá»™i, thêm sức và thánh thể, để Ä‘Ỉ°á»£c cùng chết vá»›i Chúa Kitô và sống lại vá»›i Ngài, nên tạo vật má»›i. Há»� là thành phần Dân Chúa, và lần đầu tiên há»� Ä‘Ỉ°á»£c cùng má»�i ngỈ°á»�i Ä‘á»�c lá»�i nguyện giáo dân. Nếu không có việc cá»­ hành các bí tích khai tâm kitô giáo, thì nên cá»­ hành lá»… nghi rá»­a tá»™i cho trẻ con. Nếu có giếng rá»­a tá»™i, thì làm phép giếng và nỈ°á»›c rá»­a tá»™i. Lá»�i kinh làm phép này nói lên lịch sá»­ Thiên Chúa cứu Ä‘á»™ con ngỈ°á»�i qua các biến cố, trong đó Thiên Chúa dùng nỈ°á»›c để thá»±c hiện việc cứu rá»—i. Ngày nay sức mạnh của nỈ°á»›c này là chính nỈ°á»›c rá»­a tá»™i đổ trên dá»± tòng cùng vá»›i sức mạnh của Chúa Thánh Thần. Sau nghi lá»… này, tất cả cá»™ng Ä‘oàn nhắc lại các lá»�i hứa rá»­a tá»™i mà cha mẹ hay ngỈ°á»�i đỡ đầu đã nói thay há»�.

Sau cùng là phụng vụ thánh thể : thánh lá»… tiếp tục. Má»�i ngỈ°á»�i tín hữu và tân tòng cùng dâng lên Thiên Chúa Cha Chiên Con vẹn sạch, hy tế của Ỉ¡n cứu rá»—i. Trong kinh nguyện thánh thể, Giáo há»™i cầu cho các tân tòng. Thánh lá»… là hy tế vỈ°á»£t qua, và hôm nay trong đêm vá»�ng phục sinh, thánh lá»… này mang má»™t tầm quan trá»�ng đặc biệt, vì là tá»™t đỉnh của tất cả nghi thức vá»�ng vỈ°á»£t qua.

Niá»�m hân hoan phục sinh còn Ä‘Ỉ°á»£c cá»­ hành trong Ngày Ä�ại lá»… phục sinh và trong cả Mùa phục sinh, cho đến lá»… Chúa Thánh Thần Hiện xuống, tất cả Ä‘Ỉ°á»£c coi nhỈ° là má»™t đại lá»… phục sinh. Alleluia !

Rôma, ngày 2-4-1998
Lm. Phanxicô Borgia Trần-Văn-Khả