| T O P I C R E V I E W |
| Kami |
Posted - 08/23/05 : 09:30
VietCatholic News (23/08/2005)
LỜI HÁT NHÀ THỜ
Mùa hè năm nay tôi may mắn được tiếp rước một người bạn thân từ Âu Châu sang chơi. Trước khi tới Canada với tôi thì ông bạn vàng đã thăm California một tháng, đã tham dự các thánh lễ VN tại các giáo xứ VN. Ông là một cựu giáo sư văn chương ngày xưa. Xa nhau đúng 30 năm. Tha hương ngộ cố tri, thật không gì vui sướng bằng. Niềm vui của tôi còn tăng lên thêm nữa khi biết Anh mới gia nhập đạo Công Giáo. Trước kia Anh thuộc đạo Ông Bà. Anh bảo từ đạo Ông Bà của tổ tiên bước sang đạo Công Giáo không xa bao nhiêu. Mình vẫn tin có trời, trời sinh ra ông bà tổ tiên. Bây giờ ông Trời được minh danh là Thiên Chúa. Ngay từ xưa anh đã có thiện cảm với đạo Chúa, nhưng vẫn chưa dứt khoát cõi lòng. Sau cái chết của Mẹ Teresa Calcutta thì anh dứt khoát. Anh góa vợ đã lâu. Anh bảo vào đạo Chúa rồi thấy mình gần vợ hơn ngày xưa. Quả là ông đã đạt đạo.
Anh đến thứ Bảy, ngay chủ nhật sáng hôm sau, anh và tôi cùng đi lễ tại nhà thờ VN. Anh nghe đọc kinh VN thì cảm động lắm, và nghe thánh ca VN thì thích lắm. Trên đường về nhà thì chúng tôi bàn luận về buổi lễ ở nhà thờ. Chúng tôi đã nói bao nhiêu chuyện về đạo. Anh là giáo sư văn chương nên anh rất thích các kinh cổ VN. Tôi bảo anh rằng các kinh này đều dịch từ bản gốc tiếng Latin, có từ ngày xưa, và đã thống nhất toàn quốc VN từ năm 1924. Anh biết chuyện này. Anh kể, từ khi biết những kinh căn bản đều là kinh dịch, anh đã so sánh các bản kinh VN với các bản gốc tiếng Latin, và anh thấy kinh VN hay tuyệt vời vì lời kinh chuyên chở đầy văn hóa VN. Như kinh Lạy Cha chẳng hạn., tiếng Fiat trong bản gốc Latin mà dịch là ‘vâng ý Cha’thì hay tuyệt diệu, hay hơn lời kinh trong bản dịch mới là ‘ ý Cha thể hiện ‘. Hoặc Kinh Ăn Năn tội, câu : ‘Lạy Chúa tôi, Chúa là đấng trọn tốt trọn lành vô cùng’ thì hay qúa sức, vì tổ tiên ta ngày xưa đã nói như vậy. Hoặc kinh ‘Cáo Mình’, cáo mình có nghĩa là tự tố cáo chứ không phải do ai tố cáo mình rồi mình mới thú nhận như lời kinh mới hiện nay. Và chữ ‘lỗi tại tôi, lỗi tại tôi moi đàng ‘ thì quả là tổ tiên ta đã đạt đạo và thấu đáo tinh thần tiếng Việt’, vì nào ai có thể ngờ được đó là lời dịch từ ‘mea culpa, mea maxima culpa’ hay ‘ c’est ma faute, c’est ma grande faute’. Cái cao quý và đặc biệt là tổ tiên ta đã cố gắng dùng ngôn từ VN tinh ròng, như mấy kinh sau đây không hề có từ Hán Việt : Kinh Lạy Cha, Kinh Ăn Năn Tội, Kinh Mười Điều Răn, Kinh Cầu Cho Các Linh Hồn, Kinh Cầu Hồn. Hoặc chỉ có một tiếng Hán Việt, như tiếng ‘lâm tử’ trong Kinh Kính Mừng, hoặc tiếng ‘đồng trinh’ trong Kinh Cáo Mình’.
Lời kinh hay tuyệt vời như vậy, theo sách vở để lại, không phải là công trình của các ‘cố tây’ mà là một công trình tập thể, ít là 70 nhà nho thông thái, trong này có cả một số nhà sư nhập đạo Công Giáo. Người có công đầu trong tập thể này phải nói tới Đức Giám Mục Hồ Ngọc Cẩn. Lúc hội nghị họp về thống nhất lời kinh năm 1924 tại Huế thì ngài là linh mục thư ký của Hội Đồng mà lúc đó hội đồng toàn là các giám mục ngoại quốc.
Chuyện ông bạn tôi bàn về lời kinh VN thì dài lắm, chúng tôi nói trong một tuần lễ mà vẫn chưa hết. Đặc biệt có một tiếng mà bạn tôi nói đi nói lại vì không đồng ý với lời dịch trong Sách Thánh Kinh ấn bản của Nhóm Phiên Dịch Các Giờ Kinh Phụng Vụ ở Saigon cũng như trong lời một vài bài hát, đó là tiếng ‘ Thần Khí ’để chỉ Đức Chúa Thánh Thần. Thần khí là cái khí của ông thần, mà theo quan niệm Tàu và VN thì cái gì chạm tới quỷ, tới thần thì đều đáng sợ vì đều gây ra chết chóc hay tai hoạ. Chính vì thế ta có lời kinh xin cho khỏi ‘thần khí ôn dịch’. LM Thanh Lãng đã tra 8 cuốn tự điển cổ về chữ này.
Ba cuốn đầu là tự điển Việt-Latin : Dictionarium Annamiticum Latinum của Pigneau de Béhaine in năm 1772, của Taberd in năm1836, của Theurel in năm 1877 thì cả 3 tự điển này đều định nghĩa thần khí là pestis, tức là ôn dịch.dịch hạch.
Ba cuốn sau làtự điển Việt-Pháp : Dictionnnaire Annamite-Francais, của Génébrel in năm 1898, của Bonet in năm 1899, của Goin in năm 1957, thì cả ba cũng định nghĩa thần khí là peste, tức là ôn dịch.
Cuốn thứ bảy là Đại Nam Quấc Âm Tự Vị của Paulus Huỳnh Tịnh Của in năm 1895 cũng định nghĩa thần khí là dịch khí, ôn dịch.
Cuốn thứ 8 làViệt NamTự Điển của Lê Văn Đức in năm 1970 cũng định nghĩa thần khí là lệ khí, ôn dịch.
Ông bạn tôi kết luận : Xưa thì tổ tiên ta nói thần khí là dịch hạch, là thứ đáng sợ, nay sao ta lại tôn thần khí đáng sợ đó lên làm Đức Chúa Thánh Thần là thế nào ? LM Thanh Lãng rất có lý khi viết về việc đó như thế này : “ Thật không có gì giống nhau giữa Ngôi Ba Thiên Chúa với cái bệnh dịch hạch cả, vậy mà mấy ông canh tân Kinh Thánh tự vỗ ngực là siêu bác học đã làm những việc canh cải theo cái kiểu chửi bố chửi mẹ mình như vậy !”
Nhân đang nói về lời kinh, ông bạn tôi bàn luôn sang lời hát. Ông bảo trong bài ‘ Xin Ngài mau đến’, có 3 câu tiểu khúc mở đầu cũng nói tới Thần Khí như sau : Ngài là Thần Khí, xuất từ nơi Cha... Ngài là thần khí, bay là trên không... Ngài là thần khí, che phủ Maria... Đó, rõ ràng ôn dịch thần khí đang từ lời kinh truyền nhiễm vào lời ca.
Rồi ông bạn tôi thao thao về những lời ca. Nghe ông bạn tôi là người gốc ngoại giáo nói mà tôi giật mình. Nhiều lời trong các bài hát đã rất tây, không phải là tiếng Việt, không phải là văn hoá VN, mà chúng ta hát lâu năm hóa quen, không nhìn ra. Công Đồng Vatican II dạy ta phải đem đạo Chúa hội nhập vào văn hoá của mình, nhưng chúng ta vẫn còn rất tây. Thượng Hội Đồng Giám Mục Á Châu họp năm 2003 đã nhận xét rất đúng “Bộ mặt Giáo Hội Á Châu còn tây qúa”.
Độc giả sẽ hỏi tôi những tiếng nào trong các bài ca không có tính chất văn hoá VN ư ? Thưa, nhiều lắm. Bạn tôi nhìn ra nhiều hơn tôi. Bạn tôi bảo mỗi lần nghe hát những lời này trong thánh lễ thì ông chia trí vô cùng. Nghe bạn tôi kể mà tôi giật mình.
Trong bài “Tình hình Thánh nhạc hiện nay” đăng trên “HÁT LÊN MỪNG CHÚA” số 38, 1999, Ban Thánh nhạc giáo phận TPHCM cho biết:”Tính chung số lượng thánh ca Việt Nam cả nước từ xưa đến nay có chừng 100.000 bài hát lớn nhỏ.”
Một trăm ngàn bài! Một rừng cây mênh mông, bát ngát!
Nhưng không cần phải hát hết hay xem hết bấy nhiêu bài, chỉ cần liếc qua 5,7 quyển “thánh ca”, ta sẽ thấy bao nhiêu điều đáng suy nghĩ. Những điều này đúng y như lời ông bạn tân tòng đã nói ra với tôi. Chẳng hạn :
1. NGÀI. Theo tiếng Việt thì Ngài chỉ bậc trưởng thượng, và xa cách. Ta có bao giờ nói với cha với mẹ là Ngài đâu. Hoặc ví dụ ta nói với Đức Hồng Y Phạm Minh Mẫn của Saigon, ta có bao giờ gọi Đức Hồng Y là Ngài đâu. Chúa có bao giờ xa cách với ta đâu, Chúa ở ngay trong ta mà, thì tại sao ta gọi Chúa là Ngài ? Thế mà, than ôi, bây giờ đa số các bài hát trong nhà thờ đều dùng tiếng Ngài khi nói với Chúa.
2. Ngài ơi. Tiếng Ngài chỉ sự kính trọng, nếu thêm tiếng ƠI vào, ‘Ngài ơi’, thì rõ ràng là không tôn kính, rõ ràng chỉ sự sàm sỡ. Thế mà, than ôi, trong nhiều bài ca, tiếng Ngài Ơi xuất hiện rất nhiều !
3. Chúa ơi ! Chúa là một danh hiệu và chức vị, như Vua Lê Thánh Tôn, Chúa Trịnh Kiểm... Trong tiếng VN, ta không được phép dùng tiếng ƠI với các bậc bề trên. Ta không bao giờ nói : Vua ơi, Tổng thống ơi, Hồng Y ơi, mà ta phải nói Kính lạy Đức Vua, Kính thưa Tổng Thống, Kính thưa Đức Hông Y. Thế thì tại sao ta lại dám nói với Chúa Giêsu là Chúa ơi ?
4. Giêsu ơi ! Trong nhiều bài hát, ta rất năng gặp tiếng ‘Giêsu ơi, Maria ơi’. Tôi cho đây là điều bất kính và không đúng văn hóa VN, xin trình bày lý do như sau :
- Ví dụ ta nói với Đức Thánh Cha Bênêdictô, Tổng Thống Ngô Đình Diệm, Đức Hồng Y Phạm Minh Mẫn, tên mẹ ta là Bà Nguyễn Thị Lan chẳng hạn, liệu ta có dám nói Benêdictô ơi, Diệm ơi, Mẫn ơi, Lan ơi không ? Thế thì tại sao ta dám gọi Chúa một cách xách mé là Giêsu ơi! Xin đừng giải thích là ngôn ngữ Latin, Anh, Pháp đều viết thế. Đồng ý là trong tiếng Latin, tiếng Anh tiếng Pháp, tên Jesus đứng một mình, nhưng trong ngôn ngữ VN, tên Giêsu không đứng một mình được, không nói cộc lốc như vậy được.
- Tôi cũng đã tìm đọc về nhạc Phật Giáo, những bài tôn vinh và cầu khấn với Đức Phật Thích Ca Mâu Ni thì tôi thấy không bài nào có câu như ‘Mâu Ni ơi, Phật ơi, hãy đến...’. Sở dĩ anh em Phật Giáo không viết lời nhạc như vậy vì trong tiếng Việt không ai dám nói như vậy, nó trái văn hóa VN.
- Nếu chỉ gọi tên Giêsu trống trơn thì những người ngoài Công Giáo mà thông thạo tin tức sẽ hỏi : Giêsu nào đây ? Có phải là tên sát nhân Marcus Wesson có biệt danh Giêsu vừa bị Toà án Fresno bên California kết án tử hình ngày 27.7.2005 vì đã giết 9 người, vừa con vừa cháu, và đã hãm hiếp loạn luân không ? Ngoài ra, hiện nay nhiều dân Nam Mỹ đang đua nhau xin cải danh là Jesus Christ. Ta nghĩ sao đây ?
5. Giêsu ơi, hãy đến ! Nguyên tiếng ‘Giêsu ơi’ đã hỗn láo qúa độ rồi, bây giờ ta còn ra lệnh cho Chúa. HÃY là tiếng ra lệnh cho bề dưới. Có bao giờ ta dám nói với Đức Hồng Y Mẫn : Mẫn ơi, hãy đến... Ta không bao giờ dám nói như thế vì đó là điều xúc phạm và không đúng văn hoá VN, thế thì tại sao ta dám vừa gọi tên Chúa một cách xách mé vừa hỗn láo ra lệnh cho Chúa Giêsu ?
6. Hỡi. HỠI là tiếng gọi kẻ ngang hàng hay bề dưới, như hỡi bạn, hỡi chư quân... Thế mà trong Bộ lễ Hy Vọng, trong Kinh Lạy Chiên Thiên Chúa, tác giả đã viết lời như thế này : Hỡi Người là Chiên Thiên Chúa, xin thương xót chúng con ! Trong một bài khác, có tác giả đã viết : Hãy đến, hỡi Thánh Thần....
7. Đức Giêsu, Đức Maria. ĐỨC là một tiếng tôn vinh đi trước một danh vị, như Đức Hồng Y Phạm Minh Mẫn, Đức Thày Phạm Phú Sổ, Đức Vua Quang Trung Nguyễn Huệ, tiếng Đức không bao giờ đi liền với tên riêng. Trong tiếng Việt ta không nói Đức Mẫn, Đức Sổ, Đức Huệ, thế thì tại sao ta lại nói Đức Giêsu, Đức Maria ? Muốn cho đúng tiếng Việt, ta phải nói Đức Chúa Giêsu, Đức Mẹ Maria, hay Chúa Giêsu, Mẹ Maria...
8. Hiền thê của Chúa. Trong bài hát ‘ Ca Ngợi Thánh Nữ Catarina’ có câu : Các Thánh vềđây cùng chung dâng lên tiếng hát. Catarina hiền thê được Chúa yêu thương.. Vậy hóa ra Chúa có vợ sao ? Tôi còn đọc được trên nhiều thiệp mời mừng lễ nữ tu khấn trọn đời “ Xin mời tới dự lễ mừng nữ tu ABC được Chúa chọn làm hiền thê..” Thật không còn tiếng nào phạm thượng và phạm thánh hơn tiếng hiền thê này.
Trên đây mới là mấy tiếng mà chúng tôi cho là không đúng vì chưa hội nhập văn hóa VN, nhưng đáng kinh ngạc thay, những tiếng này lại đang lan tràn trong các bài hát trong nhà thờ. Công Đồng Vatican II dạy ta phải hội nhập văn hóa, tôi tự hỏi đôi điều trên đây có mang tính chất hội nhập văn hóa VN không. Nếu không đúng văn hóa VN thì phải sửa. Có người cãi : Đã dùng quen qúa rồi, không thể sửa được nữă. Tôi không đồng ý như vậy. Đã sai thì quen mấy cũng phải sửa, cho đúng văn hóa VN.
Ai là người có thẩm quyền sửa ?
Hội Đồng Giám Mục VN đã ra 3 thông cáo về Thánh Nhạc đề ngày 24.9.1994. Và gần đây nhất là văn thư của Đức Giám Mục Tri Bửu Thiên đặc trách Thánh Nhạc viết ngày 28 tháng 9 năm 2004. Văn thư mang tên ‘Mấy nhận định và đề nghị về thánh nhạc’. Thư này nhắc lại những điều đã nói trong 3 thông cáo năm 1994. Tất cả đều chỉ dẫn rất rõ ràng về các bài thánh ca trong phụng vụ, phải được chuẩn ấn của Toà Giám Mục, lời ca phải đúng với tín lý Công giáo, từ ngữ phải chuẩn xác và đúng văn phạm, tránh những lời uỷ mị và sáo rỗng. Ngoài tiếng nói của Hội Đồng Giám VN trên đây, và 2 vị có thẩm quyền về thánh ca la 2 nhạc sĩ quá cố Hùng Lân và Hải Linh, hiện nay LM Dao Kim, LM Thiện Cẩm, LM Đỗ Xuân Quế, LM Nguyễn Hữu Triết, LM Nguyễn Duy... cũng đã từng lên tiếng báo động về những lời hát lạc đường. Nhưng hình như tiếng của Hội Đồng Giám Mục VN và những huynh trưởng đều như nước đổ lá khoai, tiếng kêu trong sa mạc.
Lời ca vẫn sai giáo lý :
. Con tôn thờ Thiên tính, ngự trong bánh hữu hình…
. Đây chính thật Ngôi Lời ẩn náu hình….
. Nhiều đêm thâu Cha khóc cô liêu chỉ có ngọn đèn chầu an ủi...
. Con chẳng mong gì hơn nữa. Con yêu Mẹ có thế thôi.
. Trên con đường về quê mà vắng bóng Mẹ, con biết cậy vào ai....
. Mẹ ở con về, Mẹ Maria ơi...
Lẫn Cha với Chúa. Xưa nay tiếng Việt quen dùng Cha để chỉ Thiên Chúa Cha, và Chúa chỉ Đức Kitô, nhưng trong nhiều bài hát, nhạc sĩ đã lẫn lộn :
. Nay chúng con hợp hoan mừng Cha nhân ái, xưa đã sống trên nơi trần ai
. Cha đã hy sinh và vượt qua, nay Chúa ban thưởng Cha hạnh phúc muôn đời
Lời ca sáo rỗng, vô nghĩa, uỷ mị, tình cảm trần tục :
. Xin dâng lên Ngài tấm thân nhuốm bao khó nhọc, hiệp cùng dâng lên ước mơ nồng cháy tuổi đời...
. Người yêu tôi hỡi...
. Chúa đến thăm ta không như người thường mà như tình nhân đến ban đêm
. Chúa là cánh buồm, con là ngọn gió...
. Mẹ là vầng trăng soi ánh dương
. Từ rất xa khơi, từ rất xa mờ…
. Như viên đá xanh ngủ yên giấc mộng lành.Con say tiếng ca quên tình người bao la...Tay ôm khói hương, người đâu vắng đêm trường, không mang nhớ thương cho hồn này tơ vương...
. Trăng vương ngàn sợi, dệt lụa sáng bao la. Mẹ ơi trong ngọc trắng ngà...
. Lệ sầu thành những sương mai nõn nường
Ai cũng biết 4 chữ ‘trong ngọc trắng ngà’ là thơ Nguyễn Du tả nàng Kiều tắm, và tiếng ‘nõn nường’nhắc tới tình dục.
Nhiều bài thuần túy đời nhưng cũng được hát trong nghi lễ phụng vụ, như :
. ‘Một muà sao sáng’ của Nguyễn Văn Đông
. ‘Tân hôn’ nhạc ngoại quốc lời Phạm Duy
. ‘Ơn nghĩa sinh thành’ của Dưong Thiệu Tước
. ‘One day’, nhạc ngoại quốc
-Ngoài ra, nhiều nhạc sĩ thiếu ý
thức về ngôn ngữ nên đặt lời ca rất trái dấu. như ‘mở cửa’ thành ‘mớ cứa’, ‘canh tân hòa giải’ thành ‘ canh tân hóa g..., ‘.. . .trong hình lưỡi lửa’ thành ‘.. . trong hình lươi lứa’, ‘Ban cho có đôi’ thành ‘Bán chó có đôi’, ‘Con qùy bên máng cỏ’ thành ‘Con quỳ bên máng có’. Kinh “Thánh Thánh Thánh” thì hát là ‘Thành, Thanh, Thánh’ hoặc ‘Thành Thành, Thanh Thanh, Thánh Thánh. ..’
Mục đích thánh nhạc là tôn vinh Thiên Chúa và thánh hóa các tín hữu. Nhiều người chúng ta đi nhà thờ, dự thánh lễ mà như đi dự nhạc hội. Lễ càng trọng thì ca đoàn càng lớn, hát càng to, càng nhiều kèn nhiều trống và càng nhiều bài mới lạ. Và chỉ có ca đoàn hát, còn cộng đoàn cả nhà thờ ngồi thụ động từ đầu lễ tới cuối lễ, nghe xong nhiều khi cộng đoàn còn vỗ tay. Nhiều bài chả ăn nhập gì tới ý lễ, miễn là có chữ Chúa chữ Mẹ là được. Nhạc sĩ LM Thiện Cẩm rất có lý khi ngài nói : Thánh nhạc càng ngày càng bị tục hoá, càng chịu ảnh hưởng nhạc đời. Nghe một bài hát trong nhà thờ mà cứ tưởng như một bài trong phòng trà. Nói chung lời ca ít thấm nhuần Kinh Thánh, thiếu chất lượng Thần Học. Nhiều ca đoàn hầu như dành độc quyền hát trong nhà thờ, không cho cộng đoàn tham gia rộng rãi. Vì ca đoàn độc quyền hát nên mới bị cám dỗ ‘trình diễn’, nghĩa là hát để cho người ta nghe hơn là hát để cầu nguyện và hiệp thông với nhau trong việc thờ phượng. Đó cũng là lý do khiến các ca đoàn cứ thích sưu tập những bài mới, nghe chỗ nào hát bài lạ thì mình cũng phải hát, kẻo nếu không sẽ bị coi là ‘quá đát, outdated’.
Thực ra vai trò của ca đoàn không phải là biểu diễn âm nhạc cho thật hay, mà là để giúp cộng đoàn dân Chúa cầu nguyện cho thật sốt sắng, lãnh hội được thật nhiều Tin Mừng qua sứ điệp Phúc âm. Các ca đoàn nhất là các ca trưởng hiện nay cần phải được bồi dưỡng kiến thức không những về văn hóa, về thánh nhạc mà còn cả về Kinh Thánh và Thần học. Theo tôi thì có lẽ cả các nhạc sĩ sáng tác cũng cần như vậy và còn cần nhiều hơn vậy nữa. Và cha sở cũng nên quan tâm tới ca đoàn, tới việc chọn lựa các bài hát, và nhất là bài nào đã được chuẩn ấn.
Giáo Hội dạy ta rất rõ về việc này :
-Hiến Chế Mục Vụ số 114 : ‘Hãy nhiệt tâm lo lắng để trong bất cứ trong nghi lễ nào có hát thì tất cả cộng đoàn tín hữu đều có thể tham dự một cách linh động.’
-Hiến Chế Mục Vụ số 115 : ‘Phải huấn luyện các nhạc sĩ và các ca viên cho họ có căn bản về phụng vụ’.
Tôi có thắc mắc này : những bài sáng tác ở hải ngoại thì ai cho chuẩn ấn đây ?
Trên hệ thống VietCatholic Network tháng 7 năm ngoái, Cha Trần Công Nghị hô hào các nhạc sĩ gửi bài để làm một CD ‘Thánh Nhạc Phụng Vụ’, tôi không biết nhạc sĩ nào gửi bài nào thì Cha Nghị cũng nhận và cũng thâu, hay có sự lựa chọn. Nếu lựa chọn thì ai là người có thẩm quyền và chọn theo tiêu chuẩn nào. Vấn đền còn căng quá. LM Đỗ Xuân Quế đã lo sợ rằng thánh nhạc VN rồi sẽ là một cái chợ bát nháo, ai muốn viết nhạc viết lời làm sao cũng được, và ca đoàn nào muốn trình diễn bài nào cũng được. Như vậy thì loạn to mất rồi.
Chúng tôi viết bài này không hề có ý chỉ trích một ai, mà chỉ có ý góp một lời nhỏ mọn trong việc làm sao hát để có thể tôn vinh Chúa và hát để có thể thánh hóa mọi người.
Xin được gửi những lời chân thành này tới các vị có thẩm quyền.
TRÀ LŨ Trần Trung Lương
(trích www.DungLac.net)
Tài liệu tham khảo :
- Thông cáo số 1, 2, 3 về Thánh Nhạc, Hội Đồng GMVN, 24.9.1994
- Mấy Nhận Định và Đề Nghị về Thánh Nhạc, HĐGMVN, 28.9.2004
- Di cảo của LM Thanh Lãng, 27.1.1987
- Dấu Chúa trong văn học VN cận đại và hiện đại, Nguyễn Văn Trung, 2002
- Lạm bàn về phiên dịch kinh sách sang Việt ngữ, LM Cao Phương Kỷ, 6.2005
- Tình hình thánh nhạc hiện nay, Hát Lên Mừng Chúa số 38, 1999, Ban Thánh Nhạc
Giáo phận TPHCM
- Những bài hát xập xình trong nhà thờ, LM Đỗ Xuân Quế, VietCatholic 16.10.2003
- Nhạc Việt Nam ở quốc nội, LM Đỗ Xuân Quế, VietCatholic 4.12.2003
- Thánh nhạc hỗ trợ cho phụng vụ và phục vụ dân Chúa, LM Đỗ Xuân Quế,
VietCatholic 16.3.2004
- Âm nhạc trong Thánh ca VN ngày nay, Hùng Lân, 1980
- Âm nhạc trong thánh lễ, LM Dao Kim, 22.8.2004
- Hát lên mừng Chúa, hình thức tốt đẹp. LM Nguyễn Hữu Triết, 3.10.1996
- Thánh ca buồn, Mặc Giao, Tháng 12. 2000
- Lời Ca, Hải Linh
- Vài nhận xét về thánh nhạc hiện nay, LM Thiện Cẩm,
- Âm nhạc trong thánh ca VN hiện nay, Hùng Lân, 1980
- Thánh Nhạc, LM Nguyễn Duy, catruong.com
Trà Lũ Trần Trung Lương |
| 8 L A T E S T R E P L I E S (Newest First) |
| TranDaiPhuoc |
Posted - 12/14/05 : 05:16
Cảm ơn anh Hùng . Dạo này bận rộn quá nên ít có giờ góp mặt với các anh chị em, nhưng cũng vui vì thấy diễn đàn lúc này sinh động hẳn lên.
|
| HungTheTruong |
Posted - 12/13/05 : 11:21
Anh TDP,
Tôi luôn thích đọc những bài góp ý và chia sẽ của anh trên forum này.
HungTruong
|
| TranDaiPhuoc |
Posted - 08/29/05 : 01:00
Như các bạn đã lên tiếng, tôi cũng cảm thấy hai cụ trong bài viết đã có một vài ý kiến khắt khe và gắt gao quá. Khắt khe không phải chuyện không tốt, nhưng nếu sự khắt khe lại dựa trên những lý luận lỏng lẻo thiếu sót thì thật tai hại . Điều tai hại trước mắt ở đây là các ca trưởng ca viên của thế hệ con em khi đọc xong những lời bắt lỗi khắt khe đó sẽ cảm thấy một số rất lớn những ý tưởng mình đã hát xưa nay dường như xụp đổ hết và không còn biết đâu là đúng sai nữa.
Xin thử bàn về chữ "thần khí". Một chữ không có độc quyền chỉ một nghĩa . "Thần" không phải lúc nào cũng chỉ về "ông thần" như trong ý nghĩa đi đôi với "quỷ", mà có khi còn có nghĩa là "linh thiêng". "Thần khí" trong thánh kinh, thánh nhạc Công Giáo nên hiểu là "làn hơi linh thiêng". Nếu hiểu một chiều và giới hạn theo các tự điển mà không nghĩ đến sự phát triển sinh động của ngôn ngữ thì các chữ "thần lương" (chỉ về Mình Máu Thánh), thần trí (chỉ về sự khôn ngoan siêu việt của Thiên Chúa), và ngay chữ "Chúa Thánh Thần" cũng phải vứt đi cả hay sao?
Về chữ "Ngài", hai cụ cho là xa cách, không nên dùng. Trước hết, đây là một đại danh từ mà người soạn lời ca lời thơ cần có để không phải nhắc lại chữ Chúa nhiều lần quá, đồng thời cũng có chỗ đắc dụng về âm thanh nếu dấu nhạc đang xuống trầm. Vậy đây là một chữ cần thiết trong việc dệt lời ca lời thơ. Chữ "Ngài" được dùng để xưng hô về Chúa có tính cách nói lên quyền uy địa vị của Chúa, lúc nào cũng vượt cao đối với chúng ta là người phàm trần. Sự gần gũi của Chúa đối với chúng ta là ở tâm hồn, tình yêu, chứ không phải gần gũi ở địa vị. Hơn nữa, khi hai cụ bác bỏ chữ này, thì cần phải đề nghị chữ khác chứ không thể bác bỏ khơi khơi . Thế thì chữ khác đó là gì? Không lẽ chúng ta lại xưng hô với Chúa là Ông (đại danh tự ngôi thứ hai) hay bằng Ông Ấy (đại đanh tự ngôi thứ ba) chăng?
Về chữ "Chúa ơi", không phải lúc nào cũng không nên dùng được. Trong tinh thần dùng chữ của người Việt, chữ "ơi" đôi khi dùng để réo gọi, nhưng cũng có lúc dùng trong khi tâm sự, chuyện trò một cách âu yếm, yêu thương. Các con cũng có khi gọi "Bố ơi", "Mẹ ơi" chứ sao lại không? Đó là những lúc con cái trò chuyện thân ái với Bố Mẹ, còn nếu người con đứng ngoài đường réo "Bố Mẹ ơi, về nhà con bảo cái này!" thì đó lại là chuyện khác. Trong nhạc đạo, chữ "Chúa ơi" nếu dùng đúng chỗ, đúng tâm tình, nghe sẽ thiết tha hơn chữ "lạy Chúa" nhiều, vì đó là lời thân thưa nguyện cầu thầm thì với Chúa . Vì lẽ đó, một đôi khi ta có thể thay "Chúa ơi" bằng "Chúa ôi" nghe rất ấm áp vì âm của "ô" đầy đặn hơn "ơ".
Xin tạm dừng vì đã quá khuya rồi .
|
| thanhdenver |
Posted - 08/28/05 : 22:42
Sau khi đọc bài viết của cụ Trà Lũ, tôi phân vân tôi băn khoăn, tôi hoang mang . Sự phê bình của cụ Trà Lũ còn gắt gao hơn những bài viết mà tôi đã từng đọc viết về Thánh nhạc được post đó đây -
Ngôn ngữ thì luôn phát triển và thay đổi theo thời gan - Có biết bao những chữ, những kinh mà hồi nhỏ tôi thường bị bắt đọc mà ấm ức chẳng hiểu gì . Thí dụ như kinh " Phục rĩ chí tôn ..." hoặc " Lạy ơn Đức Mẹ Chúa Dêu ..." . Tạ ơn Chúa ngày nay những kinh này không còn thông dụng nữa - Nếu các nhạc sĩ khi sáng tác mà dùng những chữ như "cáo mình, giọn tốt giọn lành ..." thì chỉ có các cụ đang lăm le khát bài "khi Chúa thương gọi tôi vê." mới hiểu được bài hát nói gì - Còn đám trẻ bèn nghĩ lung tung không biết cáo mình là cáo gì ...Hãy hỏi các bạn trẻ có bao nhiêu người hiểu được nghĩa của câu "se chữ đồng ..." trong bài Đêm thánh vô cùng do Hùng Lân đặt lời viêt.
Nếu áp dụng và loại bỏ tất cả những ngôn từ mà cụ Trà Lũ cho là gọi xách mé, tung hô lung tung không được dùng Ngài hoặc Người thì có lẽ 90% các bản thánh ca VN phải vứt vào thùng rác - Kể cả những bài thánh ca do các nhạc sư nhạc sĩ linh mục tín lý thần học đầy mình sáng tác - Không tin cứ chịu khó dò và bới lông tìm vết cho thật kỹ tất cả những bài thánh ca mà quý bạn đang có . Thí dụ cụ thể nhất về việc gọi trống không " Giêsu" - Bài" Giêsu, chúng con tới đây ấp mình của Hoài Đức" bài Tận Hiến của Đức Cha Nguyễng văn Hoà:" Đời con đã hiến cho Chúa (Chính ra phải là Cha ...), buồn vui đời sống dâng Chúa (Cha), đây hy lễ loàn thiêu - đây của lễ tình yêu cùng dâng lên với GIÊSU (không có chữ đức Chúa) - Việc gọi lẫn lộn giữa Chúa và Cha " Giờ đây chúng con dâng mối tình yêu sắt son mến CHA từng giây phút đời con trên thế gian.." Của Nguyễn khắc Xuyên - việc ra lệnh cho Chúa trong bài dâng lễ của Lm Dao Kim: " ...Chúa hãy đoàn tụ muôn ngườị..".Một bài hát của Lm Dao Kim mà mọi người rất thích là bài: Ca khúc trầm hương, nhưng mỗi khi tôi hát tới câu "bay lên tới thiên toà ..." chữ LÊN mà hát trúng nốt nhạc thì phải hát là : Bay LỆN tới thiên toà ... Không biết bay lện là bay làm saỏ? Nhưng là người VN ta vẫn hiểu là bay lên chứ không phải bay lện và 100% Chúa hiểu - Và còn nhiều nhiều nữa .
Tôi có cảm tưởng một số bài viết của một số tác giả về lời ca trong nhánh nhạc có vẻ tìm khuyết điểm của người khác hơn là tự tìm xem trong nhạc của mình có gì không ổn để rồi sửa lại - Bài nhạc bị nhiều người chỉ trích là sai tín lý nhiều nhất là bài "Trên con đường về quê" Nhưng theo tôi biết thì bài này được in và phát hành nhiều lần với Nihil Obstat và Imprimatur (Khônt có gì ngăn trở và cho phép in) của Đức cha Hồ Ngọc Cẩn và Đức cha Fx Trần Thanh Khâm - Phải chăng hai đức cha này không biết gì về thần học và tín lý !!! khi đặt bút ký chuẩn ấn cho xử dụng và in??? Tôi không nghĩ là tác giả Nguyễn Khắc Xuyên vứt Chúa qua một bên mà chỉ nhắc tới Mẹ - Vì với tâm tình của người VN - Mẹ vẫn luôn gần gũi con cái hơn và mẹ thường dẫn dắt và dậy dỗ con cái nhiều hơn người cha vậy thì nói theo kiểu VN, thì vắng bóng mẹ biết cậy vào ai - Chỉ để nhấn mạnh một niềm cậy trông vào Đức Mẹ chứ loài người chẳng còn ai có thể giúp được .
Chúa Giêsu đã nói: Thầy không còn gọi các con là tôi tớ nữa - nhưng là bạn hữu - Nếu là bạn hữu thì hát lên rằng :" Giêsu ơi ở cùng con luôn maị." nghe mới thấm thía và gần gũi - Còn nếu hát là: "Xin phép Chúa được lạy ơn đức Chúa Giêsu xin ở lại với tôi tớ mọn hèn Chúa đâỵ." thì điều chúa dậy về "Tình yêu bạn hữu" đã bị thay bằng "Lòng sợ hãi của chủ và tớ, của vua và dân.."
Chúa phán: "Đừng cố tìm hạt bụi trong mắt anh em mà hãy lấy cái xà trong mắt mình ra trước đã".
Lỗi tại tôi lỗi tại tôi mọi đàng .
Thanh
|
| bachviet |
Posted - 08/27/05 : 12:24
Đọc qua bài viết của cụ Trà Lũ, tôi như bị overloaded. Không biết có phải cụ Trà Lũ này hay viết phiếm luận trên các báo mà tôi vẫn thường được đọc, hay là một Trà Lũ nào khác. Tôi phải đọc tới đọc lui rất nhiều lần bài viết, từ một chưởng bối về chữ nghĩa.
Nhưng càng đọc càng thấy bất... đồng ý. Chữ nghĩa mà đem chiết tự kiểu này, thì... " nào ai đứng vững thảnh thơỉ!". Gọi "Ngài" cũng không xong, mà thêm chữ "ơi" sau chữ "ngài" cũng bị chỉnh!. Gọi "Chúa ơi" cũng bị mắng vốn, mà gọi "Giêsu ơi" cũng bị cho là bất kính! Than ôi! nếu mọi bài hát về Chúa về Mẹ Maria, mà phải được bắt đầu only bằng những chữ "Đức Chúa Giêsu, Đức Mẹ Mariạ." (mà cấm "ơi", thì Thánh nhạc nó sẽ... chán biết chừng nàỏ!. Tôi sống cũng đã trên 40 tuổi đời, mà bây giờ mới được nghe giải nghĩa chữ "Thần Khí" là ôn dịch, thì biết tôi đã bị Tây hóa cỡ nào,dù qua đây chưa được lâu như vậy!.
Tôi không được biết vấn đề này bao nhiêu, nhưng đọc lời trích của LM Thanh Lãng phê bình: “ Thật không có gì giống nhau giữa Ngôi Ba Thiên Chúa với cái bệnh dịch hạch cả, vậy mà mấy ông canh tân Kinh Thánh tự vỗ ngực là siêu bác học đã làm những việc canh cải theo cái kiểu chửi bố chửi mẹ mình như vậy !”, thì tôi bất đồng với ngàị Những chữ như "tự vỗ ngực... chửi bố mẹ mình" nghe sao nặng nề quá. Tôi không nghĩ những ai dịch Kinh Thánh, mà dám tự vỗ ngực, vì việc làm này không những đòi hỏi sự hiểu biết về chuyên môn, văn hóa, mà quan trọng hơn, phải được ơn Chúa Thánh Linh hổ trợ, thì mới có ... giá trị, để cho giáo hội dùng.
Tôi nhớ thời còn học lớp 9,10, tôi rất muốn làm người lớn, và muốn chứng tỏ cho mọi người rằng mình cũng..."mầu nhiệm" như ai; bèn lén chôm một cuốn triết học của ông anh, đọc mấy lần, chẳng hiểu nghĩa gì ráo trọi, càng đọc càng chẳng hiểu, nhưng cũng rán học thuộc nằm lòng dăm ba câu triết lý trong sách, lâu lâu có dịp là đem ra nổ với bạn bè cho chúng khâm phục. Tôi kể lại chuyện này, để nói lên điều này: là nếu trí chưa tới, chưa cần biết; tâm chưa thông, chưa cần nói.
Tôi nghĩ bạn của cụ Trà Lũ đã bị... bội thực chữ nghĩa, khi giảng giải những điều hiểu biết của ông ta về vấn đề những lời kinh và những ngôn từ trong Thánh cạ Và lối giải thích của Kami nghe cũng không ổn cho lắm!
Ở trên đời này có rất nhiều thứ nhân danh, ai ai cũng có thể dùng một vốn liếng gì đó, người hoặc nhóm người nào đó... để nhân danh, nhằm mục đích củng cố cho ý kiến, lời nói của mình. Thiên Chúa cũng bị người ta đem ra nhân danh tá lả để biện chứng cho suy nghĩ, hành động của mình. Xin hãy nhớ chúng ta chỉ có một nhân danh, đó là:"Nhân danh Cha, và Con, và Thánh Thần. Amen" Sau Amen, that's it.
Những người thấp cổ, bé miệng như tôi, thì học được bài học này là, chỉ trừ đó là Lời Thiên Chúa, và là Thiên Chúa, còn những lời của ai khác, thì phải nghe, phải suy xét, trước khi đồng ý hay bất đồng, hoặc dùng để quotẹ Cho dù người đó là ai, có cao siêu, hoặc kém cỏi thế nàọ
Chúa Giêsu đã chọn những môn đệ ở tầng lớp...thất học nhiều, nhưng họ đã làm những điều vĩ đại, vì họ sống trong Chúa.
Ca đoàn hát dĩ nhiên không phải là để biểu diễn, ví dụ như ca trưởng có ý muốn biểu diễn, nhưng những ca viên phải nên được đánh giá đúng mức. Tôi không tin một ca đoàn nào, mà những người ở trong đó đều chỉ muốn show off. Phải cho các ca trưởng và các ca viên có thời gian để trưởng thành trong sinh hoạt. Có nghĩa là ban đầu người ta tham gia ca đoàn có thể vì bất cứ lý do nào, nhưng sau một thời gian sinh hoạt, họ sẽ lớn hơn, lòng sẽ rộng và sẽ đẹp hơn, theo đúng nghĩa là những môn đệ của Chúạ
Cần sự thông cảm và patience ở những bậc trưởng thượng.
Ca trưởng không cần phải được trả lương mới làm việc tốt, ngược lại nếu được trả lương, họ có thể sẽ làm việc đúng nguyên tắc, nhưng chưa chắc toàn hảọ
Môn đệ của Chúa không cần lương, bổng lộc ở đời nàỵ Vì những điều xa hơn, cao hơn và sẽ có một ngày họ sẽ cho một cách nhưng không như cây cho hoa trái.
Đừng cố gom Thánh nhạc vào trong một mớ định từ hay định kiến, vì mọi thứ sẽ thay đổi ở một chiều hướng phù hợp và tốt đẹp hơn. Vì chúng ta phải tin vào sự quan phòng của Thiên Chúạ Hãy để trăm hoa đua nở, cái gì không xứng đáng sẽ bị hủy diệt, cái gì chưa toàn hảo sẽ được nâng cấp. Định luật của đời sống là thế.
Làm nhạc mà không cho mơ mộng, thì làm saỏ Bộ khi suy tư về Thiên Chúa trong một khung cảnh đầy lá hoa và mây trời, sẽ là quá đáng lắm saỏ Không thể nào gom mọi điều trong một quy luật đời bất di bất dịch nào được.
Khi ca đoàn hát, chính họ có rung động, thì người nghe mới rung động, vì không ai có thể cho điều gì mà họ không có. Tôi nghĩ không có gì sai lầm khi các ca đoàn muốn sưu tầm những bài hát mới, miễn đừng độc quyền hát trong phụng vụ là được.
Trên đây là một vài suy tư và chia sẻ của riêng tôị Bài viết của cụ Trà Lũ trải quá rộng qua nhiều lãnh vực , và unfair, những người bình thường ít chữ nghĩa như tôi làm sao có thể nói hết được ý mình.
Chỉ xin một điều rằng hãy cho nhau sự khoan dung hơn, với những người đang sinh hoạt trong các ca đoàn, đây là một đoàn thể sẽ tốt hơn qua từng năm tháng, cho dù có những biến động thăng trầm. Điều đáng nói là những thành viên họ sẽ sớm muộn thấy được ý nghĩa và lợi ích cho sự dấn thân.
Kính
Duc |
| Kami |
Posted - 08/24/05 : 06:43
Theo km hiểu thì bài viết này, cụ Trà Lũ nhìn vấn đề "dịch kinh va viết nhạc" qua góc cạnh "hội nhập văn hoá" . Ví dụ, dịch chũ "Spiritus" la "Thần Khí" sẽ dễ bị hiểu theo nghĩa "xấu" theo tâm thư'c của văn hoá Việt (đối với những ai là Công Giáo thì đương nhiên không thấy dị ứng gì cả).
Cách nhìn của AT là của một người CG nên thấy có gì trở ngại trong cách xưng hô . Nhưng thử đặt ngược lại, nếu người nghe là một người ở vùng thôn quê, hoặc là một người không phải là CG thì chắc sẽ thấy kỳ kỳ làm sao !!! AT chỉ thử gọi thẳng tên một vị linh mục (như người Mỹ vẫn gọi) trước mặt bố mẹ xem họ phản ứng thế nao thì hiểu ý cụ Trà Lũ ngay ;-)))
km |
| hanpham |
Posted - 08/24/05 : 06:14
Wow!!! Cô bé 7 tuổi bây giờ như là Phù Đổng Thiên Vương vậy. Hôm nọ dám raise một issue rất sensitive về các linh mục nhạc sĩ, cách thức ăn bận trong nhà thờ, rồi hôm nay lại comment về khía cạnh ngôn ngữ trong âm nhạc nữa. Rất khâm phục ! :)
Mình không biết có ai có các bài hát mà người viết Trà Lũ mentioned tới không ? Mình rất là tò mò xem các bài hát như "Chúa đến thăm giống như tình nhân ..." Man, bài hát nghe .... hấp dẫn thiệt đó.
Các "kụ" "ngâm cú" về ngôn ngữ khi đã phê bình thì cũng khó mà cãi lại. Nếu các vị đó thấy tôi nhiều khi gọi các cha là "hey cha" thì có lẽ tôi bị ... lên list liền. Haha.
Tuy nhiên tôi cũng rất thích các phê bình của tác giả Trà Lũ vì tôi nghĩ là các phê bình đó sẽ giúp thêm cho các bài thánh ca trong tương lai thêm phong phú. Thân.
Hãn Phạm
www.hanpham.com
|
| anhtuyetsonca |
Posted - 08/23/05 : 21:51
Hi ACE, vài suy nghĩ muốn chia sẽ có thể là ý nhiều mà không diển tả được hết trong văn, nhưng rồi sẽ có các ACE nối tiếp;
Thần Khí là sức mạnh, vừa là Thần Khí xấu và là Thần Khí tốt, nếu ta đọc trong Kinh Thánh từ Cựu Ước tới Tân Ước sẽ rỏ ràng như ban ngày vậy, không phải Thần Khí chỉ là hung khí ôn dịch một chiều như vậy.
Từ ngữ là phương tiện để ta dể đọc hiểu rỏ lời Chúa hơn, nếu bảo là từ Ngài xa cách mà Chúa thì ở ngay trong ta vậy, thế mà biết bao nhiêu người bắt Chúa hút thuốc, uống bia, chửi thề ,ăn cắp, đủ thứ tội lổi ở trên đời này, thì thiết nghĩ dùng chữ Ngài chỉ là phương tiện ngôn ngữ để tôn xưng Chúa thôi đâu có gì là quá đáng. Cái quan trọng ở đây là đời sống đạo và tín lý công giáo cần rỏ ràng và đúng như Giáo Hội muốn thôi. Nếu mà người thời nay dùng chữ và viết nhạc phải đi học những từ ngữ của thời lập quốc thì được mấy người làm. Nói tới ngôn ngữ thì ngày nay những cuốn tự điển mà chỉ cách đây có vài chục năm thôi đã là quá khó hiểu cho sự học hỏi của tuổi trẻ ngày nay rồi, vào thư viện Mỹ bây giờ có những cuốn tự điển mới được các giáo sư bên nước ngoài soạn thảo rất sắc bén và dể hiểu cho trình độ bây giờ.
Tiếng Giêsu ơi rất là gần gủi, trong phong trào Thiếu Nhi Thánh Thể gọi Chúa Giêsu là Anh Giêsu, nếu nói theo nguyên tắc từ ngữ thì thôi tiêu tùng rồi, dám gọi Chúa bằng Anh. Như vậy Cha ơi Mẹ ơi đâu có gì là phạm sự Thánh đâu, Chỉ có không gọi Lạy Vua ạ thì mới bị chặt đầu thôi. Chứng tỏ là ngôn ngữ bị văn hoá kèm kẹp, chứ đời sống công giáo không bị ràng buộc bởi văn hóa. Chúa bảo là ( Ai là anh em ta, ai là Mẹ ta, là những người sống theo lời Chúa). Lòng mến là trên hết, khi có lòng mến là ta gần với Chúa và ao ước được gần Ngài hơn nữa, Chúa đến với ta vì muốn cho ta biết Chúa quá là yêu thương ta và không muốn ta bị hũy diệt, nên khi ta muốn được gần Chúa để được hạnh phúc, an vui và tôn thờ Chúa như Đấng Tình Quân của mình thì đâu có gì là big deal, Trong Kinh Thánh đã có nói là năm nàng trinh nữ khôn ngoan đã được hoàng tử đem đi vào tiệc cưới, đó là Chúa. Còn câu “ Người tôi yêu hỡi” có một số bài cho đám cưới là những câu trích từ “Diệu Ca” không có gì quấy cả người viết có thể đọc lại xem đúng không?
Đúng với nhu cầu của Giáo Hội nói chung và Việt Nam nói riêng, điều quan trọng trong nhạc Thánh Ca thì luôn luôn phải đi sát với Tín Lý Công Giáo, không ủy mị, và mộng mơ lung tung,. Thí dụ ( Như dạ lý mùa xuân…..) không nhớ rỏ bài gì, ca tụng Đức Mẹ, cả bài rất là hay chỉ có mấy chử đầu làm hỏng cả một bài.
Văn hóa theo em nghĩ là từ nhiều cái, như là cách sống trong gia đình, cách chia sẽ giúp đỡ giữa anh em với nhau, cách ăn mặc, cách ăn uống nấu nướng, v.v và ngôn ngữ. Nếu chỉ dựa vào ngôn ngữ để bảo tồn văn hóa của mình thì thất bại là cái chắc, bởi vì từ ngữ mổi ngày mổi thêm, mà ta cứ khăng khăng giữ những từ cũ mà không cho thêm từ mới vào thì làm sao theo được với ngôn ngữ thế giới. Tuổi trẻ là nền tảng của mọi chuyển biến của xã hội, mà nếu các em không nắm vững, thông hiểu được cái Cha Ông ngày nay muốn diển đạt, thì còn đâu mà mong ngày mai sẽ mang niềm tin đi làm sáng danh Chúa.
Còn việc ca đoàn hát trong Thánh Lễ mà độc quyền hay theo hứng thì hình như đó là việc thường xảy ra rồi, chỉ trừ khi nào mà nhà xứ trả lương cho các ca trưởng và người đánh đàn như nhà xứ Mỹ vậy thì mới mong có sự tiến bộ, bởi vì ăn lương thì phải làm hết mình và theo ý Chủ. Còn làm việc theo tinh thần thì có khi vui khi buồn là dĩ nhiên, cũng có được một số ca trưởng hăng say và am hiểu nguyên tắc của Phụng Vụ.
Mọi việc xin Chúa Thánh Thần tác động trong họ vậy, Amen.
Anhtuyetnguyenmai |
|
|
