|
Hát
tâm tình
Nhịp Vận (tempo) |
Để hát một bài hát có "tâm
tình", nghĩa là hát cho "đúng ý", cần lưu ý đến nhiều
khía cạnh khác nhau. Nhịp vận của bài hát
rất quan trọng trong việc diễn tả tâm ý của bài hát. Những bài
hát hân hoan vui vẻ (thường là những bài ca Nhập Lễ hay Kết Lễ),
thì hát nhanh lên một chút, thí du:ï khi hát "con sẽ hân hoan tiến
vào cung thánh..." mà hát chậm thì sẽ không hay. Những bài hát
có tính cách van xin, cầu khẩn, phó thác... thì hát chậm hơn, thí
dụ: khi hát "xin Chúa thương xót chúng con", hoặc "từ
vực sâu tối tăm", mà hát nhanh, vui vẻ, thì sẽ không ra!
Nên nhớ rằng nhịp vận của bài hát không tùy
thuộc vào số nhịp ghi ở đầu trường canh (time signature), nhiều khi
chúng ta lộn là nhịp 3/8 thì hát nhanh hơn nhịp 3/4, vv... nhanh chậm là
do nhịp vận (tempo).
|
Cường độ (mạnh nhẹ) |
Hát mạnh thì dễ hơn hát nhẹ, phần vì
tâm lý chung muốn tiếng hát của mình trổi vượt, phần vì không
được tập dợt kỹ càng, phần vì không am hiểu về tiết tấu. Chương trình huấn luyện Ca trưởng năm thứ II mới học
về tiết tấu, và nó phải mất một thời gian dài mới nắm vững
được, chỉ xin được chia sẻ vài điểm rất căn bản:
- Trong một câu nói đơn giản thôi, thì cũng có
chỗ lên giọng và xuống giọng, thí dụ khi chúng ta hỏi "phải
không?", thì chúng ta phải lên giọng ở chữ "không".
Một câu hát thì cũng tương tự như vậy, cho nên trong dòng nhạc
mới có chỗ lên xuống khác nhau. Thông thường khi dòng nhạc đi
lên thì chúng ta hát mạnh dần, nhưng lên xuống của mỗi câu nhạc
phải liên kết với nhau một cách liên tục, đừng hát một câu
thật to, rồi câu kế tiếp thật nhỏ đến nỗi người nghe không hiểu
mình hát gì.
- Chỗ nhấn (mạnh nhẹ) trong nhịp phách của nhạc
tiêu chuẩn (standard) chúng ta dùng hiện thời thường làm cho chúng ta
hiểu ngược với tiết tấu. Thí dụ, theo định nghĩa của nhịp 2/4 thì
"nhịp 2/4 là nhịp có 2 phách, mỗi phách là một nốt đen, phách
một là phách mạnh và phách 2 là phách yếu". Khi hát "Lậy
Chúa con chỉ là tạo vật", chữ "vật" nằm ở phách 1
(mạnh), nhưng nếu chúng ta hát mạnh chữ "vật" hơn chữ
"tạo" là chúng ta hát ngược với tiết tấu. (Nên theo học
khóa Ca Trưởng năm thứ II để hiểu thêm về tiết tấu, bước
nhạc đi lên, đi xuống..)
|
Nhạc Sắc |
Mỗi bài hát có mang một tâm tình, có
bài hân hoan vui ve,û như "Từ muôn phương ta về đây sánh
vai..."; có bài trang trọng uy nghi, như "Ngài là Thiên
Chúa"; có bài tha thiết tâm tình, như "Con mến yêu tin thờ
trong lòng..."; có bài sầu buồn, như "Từ vực sâu tối
tăm..", vv... Khi hát, chúng ta phải biểu hộ được tâm tình qua
khuôn mặt, lời ca. Trong một bài hát cũng
có những lúc nhạc sắc thay đổi, như bài "Tình Chúa Yêu
Tôi", khi hát câu mở đầu "Tình Chúa (ơ) yêu tôi", thì
hát với sự xác quyết và tin tưởng; khi hát câu "Ôi tình
Chúa tuyệt vời", thì hát với sự phó thác, ca khen; khi hát
"Từ bao năm qua con đã làm gì cho Chúa...", thì hát với sự
hối tiếc, kể lể; khi hát "con chỉ là đầy tớ vô duyên bất
tài.." thì hát với sự khiêm tốn"; khi hát "Nhưng
con kiên vững chân thành..", thì hát một cách tin tưởng, vv
Nên nhớ, mỗi dòng nhạc, mỗi lời ca mang một
tâm tình, nhiều khi một dòng nhạc có nhiều câu (phiên khúc), nhưng
mỗi câu lại có thể hát một kiểu khác nhau, tùy theo câu văn.
|
Nhạc đệm |
Cách đệm đàn cho đúng cũng ảnh
hưởng rất lớn đến việc hát tâm tình. Người đệm đàn
cũng phải "cảm" được câu hát qua những chỗ đệm thật
nhẹ, những chỗ phải lên cao, những chỗ cần láy, những chỗ cần
rải, những chỗ cần nhấn cả hợp âm... Khi
một bài hát tâm tình như "Lậy Chúa con chỉ là đầy tớ vô
quyên..." mà vuốt phím đàn, đệm những nhạc điệu "chát
chát" vào, thì hỏng bét. Nhưng những chỗ như "Nhưng con kiên
vững cân thành", thì phải đệm cách hân hoan... |
Vài chỗ hay sai
[TOP]
Liên Ba (triplet) |
Liên Ba (dùng trong nhịp
đơn, có phách chia 2) Liên ba là một nhóm gồm 3 nốt giống hình,
nhưng gía trị (trường độ) của nó chỉ bằng 2 nốt. Khi hát liên ba
thì 3 nốt phải hát bằng nhau (về trường độ). Nhiều khi chúng ta
lẫn lộn liên ba với đảo phách (sycopation), hoặc hát nhanh chậm bất
thường giữa các nốt. |
Điệu Nhạc |
Những ca sĩ
"đời" hát Thánh ca thường hát theo một điệu nhạc đời
nào đó. Cho nên, hầu hết nghe rất là "khó chịu", không
đúng với tiết tấu hoặc với nhạc đã ghi chép. Thỉnh thoảng các
Ca đoàn cũng làm thế, nhất là những bản nhạc "trẻ". Một
điệu mà chúng ta hay lộn là Slow Rock. Slow Rock, mỗi nhịp phân làm 6
phần, thích hợp cho các nhịp có phách chia 3 như 6/8. Thỉnh thoảng cũng
có thể dùng cho nhịp ¾ (mỗi phách chia làm 2 phần). Nhịp 2/4 có thể
dùng khi trong nhịp là 2 nốt đen, hoặc 1 nốt đen và một liên ba của
nốt móc đơn, không thích hợp cho những phách có dạng một nốt
móc chấm và một nốt móc hai. |
Staccato |
Khi hát những nốt
staccato (những nốt có chấm ở trên hay ở dưới), chúng ta phải
tách rời ra từng tiếng, nhiều khi chúng ta chỉ nhấn thôi mà không
có tách rời ra. |
Marcato
|
Khi hát marcato, chúng ta
phải nhấn mạnh từng nốt, nhưng không có tách rời ra. |
|
|
[TOP] |